Palmiry - Powstanie Warszawskie 1944 r.

Puszcza Kampinoska w 1944 roku - Powstanie Warszawskie

Patrol kawalerii por. Adolfa Pilcha 
"Doliny" (w środku)
Wiersze, ok. 15 września 1944 r.

Przed wymarszem oddziałów kampinoskich 
na pomoc walczącej Warszawie
Wiersze, 19 sierpnia 1944 r.

Przebieg działań

W chwili wybuchu Powstania w Warszawie 1 VIII 1944 r. partyzanckie oddziały zgrupowane na terenie Puszczy Kampinoskiej miały opanować ważny strategicznie cel - lotnisko niemieckie na Bielanach oraz zamknąć drogi prowadzące do stolicy.

Akcja zakończyła się niepowodzeniem. Kapitan Józef Krzyczkowski „Szymon" który został ranny, przekazał dowództwo formującego się pułku „Palmiry-Młociny", porucznikowi Pilchowi „Dolinie".

Kwatera kompanii lotniczej
 dzielenie spadochronu ze zrzutów RAF-u
na potrzeby odzieżowe
Wiersze, ok. 5 września 1944 r.

W pierwszych dniach sierpnia partyzantom udało się zająć wsie: Janówek, Truskawka, Wiersze, Krogulec i Kiścinne. Stopniowe dołączanie jednostek z sąsiednich rejonów i obwodów spowodowało przekształcenie zgrupowania w „Grupę Kampinos" Armii Krajowej. 23 sierpnia dowódcą Grupy, liczącej około 3000 żołnierzy, został major Alfons Kotowski „Okoń". Powstańcy i miejscowa ludność nawzajem udzielali sobie pomocy (zabezpieczanie terenu, aprowizacja itd.).

Płonąca wieś
po zbombardowaniu przez niemieckie samoloty
Wiersze, 27 września 1944 r.

Na wolnym od okupanta obszarze powstała, zarządzana przez terenowe dowództwo AK - Niepodległa Rzeczpospolita Kampinoska, która swym zasięgiem obejmowała 37 wsi. Blokowała ona skutecznie ruchy wojsk niemieckich. Oddziały „Grupy Kampinos" wielokrotnie podejmowały nieudane próby przyjścia z pomocą walczącej stolicy (np. brały udział w walkach o Dworzec Gdański 20/21 i 21/22 VIII 1944) oraz zaliczyły zwycięskie boje m. in. pod Truskawiem (2/3 IX 1944).

Msza polowa we wsi Wiersze - "Grupa Kampinos"
ok. 10 września 1944 r.

1. mjr. Alfons Kotowski "Okoń"
2. rtm. Zygmunt Koc "Dąbrowa"
3. por. Bogdan Jaworski "Wyrwa"
4. ppor. Lech Żabierek "Wulkan"
5. por. Adolf Pilch "Dolina"
6. ppor. Zygmunt Sokołowski "Zetes"
7. por. Witold Lenczewski "Strzała"
8. por. Zbigniew Luśniak "Gniew"
9. por. Stefan Iwanowski "Domek"
10. por. Tadeusz Gaworski "Lawa"
11. por. Henryk Kędzierzewski "Leszczyc"
12. sież. Walery Żuchowicz "Opończa"
13. sierż. Stefan Andrzejewski "Wyżeł"

26 września Niemcy podjęli silny, koncentryczny atak na kampinoskie zgrupowanie.

Upoważnienie wystawione przez dowódcę pułku
"Palmiry-Młociny" Adolfa Pilcha "Dolinę"
dla oficerów AK do przeprowadzenia rozmów
z dowództwem wojsk węgierskich,
20 sierpnia 1944 r.

Doszło do zaciętych walk w okolicach Sowiej Góry, Brzozówki, Pociechy, Truskawki, Zaborowa Leśnego, Zaborówka i Ław. Zbombardowana została siedziba polskiego dowództwa we wsi Wiersze. W tej sytuacji Polacy zaczęli się wycofywać z puszczy w kierunku Gór Świętokrzyskich. 29 września otoczona przez Niemców „Grupa Kampinos" została rozbita pod wsią Budy Zosine k. Jaktorowa.

Kolumna kompanii lotniczej
por. Tadeusza Gaworskiego "Lawy"
wrzesień 1944 r.

Bitwa pod Jaktorowem była jedną z największych partyzanckich bitew II wojny światowej. Po stronie polskiej walczyło około 2000 partyzantów, strona niemiecka - to około 6000 żołnierzy, ciężki sprzęt bojowy i lotnictwo.

Tabory "Grupy Kampinos"
przygotowane do wymarszu
Wiersze, 28 września 1944 r.

Po klęsce Powstania Niemcy pacyfikując puszczę, spalili kilkanaście wsi. Wielu mieszkańców zamordowano lub wywieziono do obozów i na przymusowe roboty do III Rzeszy

Na placówce pod wsią Ławy
Przy karabinie maszynowym MG-34 
strz. Józef Jerzak "Sum"

Motocykl BMW "Sahara"
zdobyty w walce z Niemcami
Wiersze, 19 września 1944 r.

Służby powstańcze

Służby to wojskowe formacje mające zapewnić jednostkom liniowym niezbędne warunki do życia i walki. Do nich należą: kwatermistrzostwo, łączność, wywiad, szpitale, opieka duchowa i in. Większość funkcjonowała już w okresie okupacji. Działały one według konkretnych potrzeb dostosowanych do warunków lokalnych. Przy „Grupie Kampinos" zorganizowano m.m. pracownie rusznikarskie, krawieckie i fryzjerskie. Łączność zapewniał ośrodek radiowy na terenie VIII Rejonu, a obsługę łączności - Wojskowa Służba Kobiet (WSK). Do jej zadań należało przenoszenie rozkazów, przeprowadzanie żołnierzy i oddziałów, rozpoznanie terenu. Ważną rolę w zwiadzie odgrywali leśnicy. Podczas Powstania sanitariuszki z WSK zajmowały się rannymi żołnierzami i ludnością cywilną; działały szpitale i punkty sanitarne. W każdą niedzielę odprawiano mszę świętą na polanie w Wierszach, a żołnierze mieli zapewnioną opiekę duchową kapelanów. Obsługiwano też zrzuty z aliancką pomocą, z której część kierowano do walczącej Warszawy. W Powstaniu Warszawskim ważnym zapleczem dla „Grupy Kampinos" był Zakład dla Niewidomych w Laskach

Chwila odpoczynku i narada
podczas patrolu w północno - wschodnim
w rejonie Puszczy Kampinoskiej,
wrzesień 1944 r.

Węgrzy

Na przełomie lipca i sierpnia 1944 r. pod Warszawą pojawiło się około 40 tys. żołnierzy węgierskich z II Korpusu Rezerwowego i I Dywizji Huzarów. Od 5 sierpnia, jednostki te zostały podporządkowane stacjonującemu w Grodzisku Mazowieckim, dowódcy 9. Armii niemieckiej, gen. Nikolausowi von Vormannowi. Komenda Główna AK podjęła rozmowy z dowództwem węgierskim, dotyczące możliwości współpracy podczas działań powstańczych. W ich wyniku ustalono zawieszenie broni. Oddziały węgierskie przepuszczały powstańców zmierzających do Warszawy. To samo robiły oddziały kampinoskie umożliwiając Węgrom przejście przez tereny leśne. Zdarzały się przypadki, że żołnierze węgierscy wstępowali do „Grupy Kampinos". Niezwykłym wydarzeniem tamtych dni był koncert węgierskiej orkiestry, która na dziedzińcu szpitala powstańczego w Laskach grała polskie melodie wojskowe. Pod koniec września 1944 r. Węgrzy uchronili przed Niemcami wielu polskich żołnierzy z rozbitej pod Jaktorowem „Grupy Kampinos"

Na kwaterze przy czyszczeniu broni
Wiersze, ok. 22 września 1944 r.