Egzekucje w Warszawskim Pierścieniu Śmierci 1939 - 1944
W okresie okupacji niemieckiej ludność Warszawy poniosła ogromne straty. Zginęło blisko pół miliona mieszkańców, w tym 350 000 Żydów. Częścią niemieckiej polityki terroru były masowe egzekucje, które w szczególny sposób dotknęły Warszawę. Udało się zarejestrować 902 zbiorowe egzekucje na terenie stolicy (w jej obecnych granicach) i w tzw. warszawskich pierścieniu śmierci, w którym ginęli warszawiacy i więźniowie warszawskich więzień. Poza tym istniało 6 stałych miejsc straceń, o których wiadomo tylko, że Niemcy dokonali tam na przestrzeni dłuższych okresów dziesiątek egzekucji oraz że zginęły w nich tysiące niewinnych ludzi. Podobnie nie znamy wszystkich egzekucji na terenie getta, ale i w przypadkach znanych, zarejestrowanych egzekucji, rzadko można ustalić miejsce ich przeprowadzania. Lista nie jest zamknięta i z pewnością jest jeszcze wiele miejsc straceń i wiele egzekucji, o których wiemy mało. Za mało...
Niemcy umacniali swoją władzę na okupowanych ziemiach Polski. Prowadzone były w tajemnicy przed społeczeństwem masowe egzekucje polskiej inteligencji, elit politycznych i kulturowych (tzw. Akcja A-B) głównie w ogrodach sejmowych, Palmirach, Lesie Kabackim. W wyniku tych morderstw ginie wiele tysięcy osób (w samych tylko Palmirach ok. 1700).
Wawer 1939 r.
1942 - lipiec 1944 rok
Sytuacja Niemiec na wszystkich frontach stale się pogarszała, umacniało się polskie podziemie. Okupanci coraz bardziej rozkręcali spiralę terroru. Traconych było coraz więcej członków organizacji konspiracyjnych, coraz częściej mordowani byli, więzieni przede wszystkim na Pawiaku, zakładnicy i ludzie ujęci w ulicznych łapankach. 16 X 1942 r. przeprowadzono pierwsze egzekucje publiczne, w pięciu punktach na peryferiach Warszawy, następnie od 16 X 1943 r. do 15 II 1944 r. dla zastraszania ludności wykonano kilkadziesiąt jawnych egzekucji ulicznych. W 1942 r. rozpoczeto likwidację getta, w dwóch etapach:
1) 22 VII - 21 IX 1942 r.
2) 19 IV - 16 V 1943 r.
Wywieziono do obozu w Treblince ok. 350 000 Żydów, z których prawie wszystkich zamordowano. W egzekucjach towarzyszących tej akcji zastrzelono ponad 14 000 mieszkańców getta. Od połowy 1942 r. aż do wybuchu powstania warszawskiego gettom a potem jego ruiny, były głównym miejscem wykonywania egzekucji mieszkańców Warszawy. Ginęli tam więźniowie Pawiaka, uciekinierzy z getta i ujęci przez Niemców w łapankach Polacy (m.in. w wielkich obławach w 1943 r.). Cały czas jednocześnie wywożono z Warszawy na miejsca straceń na terenach podwarszawskich m.in. do Lasu Chojnowskiego, Lasu Kabackiego i do Puszczy Kampinowskiej.
Muzeum Historyczne m.st.Warszawy
W 1942 roku na ulicach Warszawy pojawiły się charakterystyczne obwieszczenia z nazwiskami rozstrzelanych w egzekucjach ulicznych oraz Polaków przeznaczonych rzekomo do ułaskawienia, o ile tylko Podziemie powstrzyma się od dalszych akcji zbrojnych.
25 XI 1943 r. - 50 nazwisk
Klepsydra rozplakatowana w Warszawie 1 XI 1943 r. przez harcerzy z organizacji Małego Sabotażu "Wawer"
W czasie egzekucji w dniu 30 X 1943 r. na ul. Towarowej skazańcy dwukrotnie wznosili okrzyki: "Niech żyje Polska", w związku z czym zaczęto zatykać im usta - zawiązywać szmatami, zaklejać plastrem lub gipsować.
Fragment z relacji świadka egzekucji 12 XI 1943 r. - pod murem domu Nowy Świat 49 - "Mieli ręce związane z tyłu, oczy zawiązana, a ponadto powiązani byli parami. Podobno mieli coś w ustach, aby nie mogli krzyczeć. Szli na miejsce kaźni spokojnie, mechanicznie, jak manekiny (...) Po ustawieniu skazanych pod murem następowała salwa (...) Do tych, którzy jeszcze okazywali znaki życia, podchodzili policjanci niemieccy i jeżeli ciało leżało do góry - przewracali je butem twarzą do ziemi i przykładając broń do potylicy strzelali w tył czaszki(...)"
Ze wspomnień Józefa Jagodzińskiego (z pobytu na Pawiaku): "Przed wieczorem zapłonęły w getcie ogniska. Na stosach palono ciała pomordowanych. Z okien celi widać było wyraźnie, jak wolno wznosiły się ku górze dymy. Olbrzymie jęzory płomieni to wydłużały się, to przygasały. Przerażający swąd wciskał się do celi. Tej nocy długo nie można było zasnąć"
1 sierpnia - 30 września 1944 r.
Powstanie Warszawskie
Opór
Resztki podpalonej 28 VII 1941 r. przez Czesława Zadrożnego hitlerowskiej konstrukcji propagandowej, znaku "V" na Placu Saskim w Warszawie. Czesław Zadrożny zginął w Powstaniu Warszawskim.
Polski ruch oporu, będąc jednym z najsilniejszych podziemi zbrojnych okupowanej Europy, wyróżniał się bogactwem form działania: ruch partyzancki - potyczki i bitwy z wrogiem, akcja dywersyjna - jak "bitwa o szyny", sabotaż, akcja wywiadowcza dla aliantów (dokumentacja V1 i V2) oraz tzw. "mały sabotaż". Tylko według danych niemieckich, wyłącznie na terenie Generalnego Gubernatorstwa, od sierpnia 1942 r. do lipca 1944 r. przeprowadzono 1508 akcji na transport kolejowy, ponad 1500 na linie łączności, blisko 9500 na obiekty gospodarcze oraz około 10 000 przeciwko policji i administracji wroga.
Żołnierz BCh po bitwie pod Wojdą w obronie pacyfikowanych przez Niemców, 1943 r.
Start rakiety V-2 na lotnisku w Bliźnie
Tajne nauczanie
Jedną z form oporu była walka o utrzymanie tożsamości narodowej. W Warszawie powstawały tajne komplety szkolne i uniwersyteckie, działały podziemne teatry i pracownie artystyczne. Powołaną Tajną Organizację Nauczycielską i Tajne Wojskowe Zakłady Wydawnicze. Warszawa była jedynym miastem w okupowanej Europie, gdzie, przez dłuższy lub krótszy czas drukowano około 600 tytułów czasopism.
Uroczyste harcerskie ognisko z okazji Święta Niepodległości 11 XI 1942 r.
Tajny komplet podczas zajęć przy ulicy Nowogrodzkiej w Warszawie
Akcja "Wieniec" - noc 7/8 października 1942 r.
Była to pierwsza tak duża akcja dywersyjna w Warszawie. Siedem patroli saperskich AK (w tym dwa kobiece) wysadziło wszystkie tory kolejowe wiodące do Warszawy, wykolejając przy tym kilka pociągów niemieckich i paraliżując na kilkadziesiąt godzin transport wojskowy w kierunku frontu wschodniego. Niemcom nie udało się wykryć żadnego z organizatorów i wykonawców tej akcji.
Akcja pod Arsenałem
Zamachy
Kierownictwo Walki Podziemnej zdecydowało się na likwidację najokrutniejszych przedstawicieli niemieckiego aparatu policyjnego.
Ze wspomnień Grzegorza Zalewskiego: "(w grypsie przesłanym z Pawiaka) Wskazałem też na bardzo ciężkie przesłuchania, wyraziłem obawę, czy je przetrwamy. Ta ostatnia wiadomość dotarła na miasto i jak się później dowiedziałem, nasz referent został zabity. Ten fakt może uratował nam później żucie. Zamiast w ruiny getta wysłano nas do obozu"
Zamach na Franza Bürkla
Pierwszym gestapowcem z Pawiaka, na którego dokonano udanego zamachu, był zastępca komendanta więzienia w latach 1941 - 1942 SS-Oberscharführer Franz Bürkl, odpowiedzialny również za śmierć ludzi przez niego osobiście zamęczonych. Likwidację Bürkla przeprowadzono 7 września 1943 r. na rogu ul. Litewskiej i Marszałkowskiej, w pobliżu miejsca zamieszkania gestapowca. W akcji trwającej 90 sekund udział wzięło 5 żołnierzy "Agatu" (specjalnie utowrzonego oddziału AK), zabijając Bürkla i kilku Niemców bez strat własnych.
Radomiła Piątkowska - powieszona przez Bürkla na Pawiaku 8 X 1942 r.
Broń na miejsce akcji Eugeniusz Schielberg przyniósł w specjalnie skonstruowanym futerale do skrzypiec.
Strony tytułowe Befehisblatt Sipo und SD wydawanego w Berlinie przez Główny Urząd Bezpieczeństwa Rzeszy z nazwiskami gestapowców, którzy "oddali życie za Führera i Reich". Wśród nich oprawca Jana Bytnara SS-Oberscharführer Edward Lange, który rozpracowywał harcerską konspirację, zastrzelony 22 maja 1943 r. oraz kierownik walki z sabotażem i dywersją Jakob Lechner, zastrzelony 2 X 1943 r.
Zamach na Kutscherę
Pogrzeb SS-Brigadeführera Franza Kutschery, dowódcy SS i policji na dystrykt warszawski, odpowiedzialnego za masowe egzekucje w Warszawie, 4 II 1944 r. Jedną z konsekwencji śmierci Kutschery stało się zaniechanie przez władze niemieckie publicznych egzekucji ulicznych w Warszawie.
Powstanie w getcie warszawskim
19 kwietnia 1943 r. Niemcy, na osobisty rozkaz H. Himlera, przystąpili - pod dowództwem SS-Brigadeführera J.Stroopa -do ostatecznej likwidacji getta warszawskiego. W getcie wybuchło powstanie, kierowane przez Żydowską Organizację Bojową i Żydowski Związek Wojskowy pod dowództwem M. Anielewicza. Kilkakrotne próby przebicia się do getta, podejmowane przez polski ruch oporu, zakończyły się niepowodzeniem.
16 maja 1943 r. Brigadeührer Stroop w depeszy do Obergruppenführera Krügera w Krakowie donosił: "była dzielnica żydowska Warszawy przestała istnieć". W bohaterskiej walce polegli niemal wszyscy obrońcy. Podczas niszczenia getta spalono i zburzono około 15% zabudowy Warszawy.
Pawiak
Na Pawiaku szczególną, niespotykaną w innych więzieniach rolę odgrywała konspiracja. Już w 1939 r. rozpoczęła działalność komórka więzienna SZP, następnie ZWZ-AK. Od roku 1942 r. działała komórka organizacyjna Delegatury Rządu na Kraj. Ich zadaniem było niesienie pomocy więźniom, zbieranie informacji o zbrodniach, przekazywanie ostrzeżeń i poleceń osobom zagrożonym aresztowaniem, ułatwianie kontaktu więźniom celem ustalenia zeznań, docieranie do więźniów izolowanych. Kontakty z narażeniem życia utrzymywane były przez polskich funkcjonariuszy więziennych i więźniów funkcyjnych, Szczególną rolę odegrali lekarze i sanitariusze pracujący w szpitalu więziennym, którzy z narażeniem życia uratowali wielu współwięźniów.
Niemieccy wachmajstrzy i polscy strażnicy więzienni przed wejściem na Pawiak, 1941 r.
Szucha w czasie Powstania Warszawskiego
W pierwszych dniach powstania w sierpniu 1944 roku w rejonie al. Szucha Niemcy dokonali masowych egzekucji na ludności spędzonej tam z Mokotowa oraz przyległych ulic Śródmieścia. Odnotowano wypadki wykorzystywania zatrzymanych kobiet i dzieci jako żywej osłony czołgów w czasie walk z powstańcami. Odnalezione po wojnie prochy ludzi ważyły 5,578 kg.
Powstaniec zrywający flagę z gmachu PKO przy ulicy Świętokrzyskiej.
Leon Wróblewski - Żywe osłony, Palenie zwłok pomordowanych, Egzekucja, 1947 - 1948 r.
Fragmenty protokołów Okręgowej Komisji Badania Zbrodni Niemieckich w Warszawie dotyczące okresu Powstania Warszawskiego oraz ekshumacji prochów i spalonych kości. Protokoły z dni: 6 V 1948 r., 23 X 1945 r., 26 VII i 5 VIII 1946 r., 24 - 31 VII i 1 VIII 1946 r.
Wynoszenie prochów ludzkich, 1946 r.
Procesy zbrodniarzy - Proces Norymberski
Proces trwający od 20 XI 1945 r. do 1 X 1946 r., podczas którego przed Międzynarodowym Trybunałem Wojskowym osądzono największych zbrodniarzu Trzeciej Rzeszy. Jednym z dwunastu skazanych na śmierć na zbrodnie wojenne o zbrodnie przeciw ludzkości był Hans Frank - gubernator generalny tzw. Generalnego Gubernatorstwa. Podczas procesu przyznał się do winy, stał się religijny i potępił Hitlera. Skazany na śmierć przez powieszenie 1 października, został stracony 16 października 1946 r.
Procesy zbrodniarzy - Proces w Warszawie
Proces przed Najwyższym Trybunałem Narodowym w Warszawie 7 XII 1946 r. - 3 III 1947 r. Ludwiga Fischera -b. gubernatora dystryktu warszawskiego, Ludwiga Leista - b. starosty miejskiego w Warszawie, Josefa Meisingera - b. Dowódcy Policji Bezpieczeństwa i Służby Bezpieczeństwa w dystrykcie warszawskim i Maxa Daume - b. zastępcy dowódcy 31 pułku Ordnungspolizei.
L. Fischer, J. Meisinger i M. Daume zostali skazani na karę śmierci, L. Leist na karę 8 lat więzienia.
Ekstradycja b. gubernatora dystryktu warszawskiego Ludwiga Fischera do Polski - 1946 r.
Najwyższy Trybunał Międzynarodowy ogłasza wyrok w procesie zbrodniarzy hitlerowskich, Warszawa 3 III 1946 r.
Procesy zbrodniarzy - Proces w Hamburgu
Ludwig Hahn, komendant urzędu Policji Bezpieczeństwa i Służb Bezpieczeństwa, wraz z wachmajstrem z Pawiaka, Thomasem Wippenbeckiem, nazywanym przez więźniow "Wieszatielem", podczas procesu przed sądem przysięgłych w Hamburgu (2 V 1972 r. - 5 VI 1973).
Ludwig Hahn (1908 - 1986) odpowiedzialny za zbrodnie popełnione na Pawiaku i Szucha 5 VI 1973 r. został skazany przez Sąd Przysięgłych Sądy Krajowego w Hamburgu na 12 lat lat pozbawienia wolności.
Członkowie sądu w Hamburgu w czasie oględzin byłej siedziby gestapo w Warszawie, grudzień 1972 r.
Źródło informacji:
Mauzoleum Walki i Męczeństwa Aleja Szucha 25
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz