Palmiry - wrzesień 1939 r.

1 września 1939 roku wojska III Rzeszy, bez wypowiedzenia wojny, przekroczyły granice Rzeczypospolitej Polskiej. Rozpoczęła się II wojna światowa.

Kolumna uciekinierów
Drogi ewakuacji ludności zachodniej Polski na wschód wiodły też przez Puszczę Kampinoską

Na ziemiach polskich zacięte walki z agresorem trwały do 5 października. Klęskę wojsk polskich przyspieszyła agresja Związku Sowieckiego w dniu 17 września na tereny wschodnie, będąca następstwem ustaleń paktu Ribbentrop - Mołotow z 23 sierpnia 1939 roku

Puszcza Kampinoska - Kampania wrześniowa 1939 r.

Lata II wojny światowej to kolejny ważny okres w dziejach Puszczy Kampinoskiej: od walk we wrześniu 1939 r., przez długie, naznaczone terrorem niemieckim, lata okupacji (1939-1944), po Powstanie Warszawskie 1944 r.

Okolice Warszawy
Działanie wojenne w 1939 roku spowodowały
duże straty osobowe wśród mieszkańców puszczy.
Zniszczeniu uległ również ich dobytek

Groby żołnierzy polskich
przy szosie z Warszawy do Łomianek
wiosna 1940r.

Już od początku września 1939 r. kampinoskie lasy były miejscem znaczących wydarzeń dla przebiegu kampanii. W Palmirach, jeszcze przed wojną mieściła się filia Głównej Składnicy Uzbrojenia (z wydzielonym oddziałem w Pomiechówku), gdzie na początku września 1939 r. znajdowało się 10% zapasów strategicznych amunicji Wojska Polskiego.

Ta kluczowa dla obrony Warszawy i Modlina placówka była jednak słabo przygotowana do odparcia ataku wroga i dlatego 4 września rozpoczęto jej ewakuację. Szybko opróżniono mały skład w Pomiechówku. Natomiast składnica w Palmirach, zgodnie z rozkazem generała Tadeusza Kutrzeby z 17 września, miała być utrzymana do czasu nadejścia wycofujących się z zachodu oddziałów polskiej armii („Poznań", „Pomorze"). Od 18 września broniła jej nowopowołana „Grupa Palmiry", podpułkownika Juliana Stokowskiego. Trzy dni później na miejsce przybył z grupą piechoty generał Mikołaj Bołtuć, który objął dowództwo całości sił.

gen. Mikołaj Bołtuć

gen. Tadeusz Kutrzeba

płk. Julian Stokowski

W tym czasie Puszcza Kampinoska była już rejonem ostatniej fazy największej bitwy kampanii wrześniowej, bitwy nad Bzurą. W dniach 17 - 22 IX 1939 r. wycofujące się znad Bzury w kierunku Warszawy oddziały armii „Poznań" i „Pomorze" stoczyły w kampinoskich lasach szereg zaciętych walk. Armia „Łódź" pod dowództwem generała Wiktora Thommee zdołała dotrzeć do Modlina (gen. Thommee został komendantem twierdzy).

Bitwa nad Bzurą

akwarela J. Rómmla z 1940 roku

Żołnierze armii "Poznań" i "Pomorze"
na ulicach Warszawy,
20 -22 wrzesień 1939 rok

Bojowy szlak oddziałów generała Tadeusza Kutrzeby, z idącą w przedniej straży Grupą Operacyjną generała Romana Abrahama, wyznaczają w puszczy miejsca bitew: Brochów, Zamość, Dem boskie Górki, Stara Dąbrowa, Dąbrowa, Czeczotki, Granica, Grabina, Borzęcin, Palmiry, Zaborów Leśny, Sieraków, Truskaw, Pociecha, Izabelin, Laski, Łomianki.

Szarża 14 pułku ułanów jazłowieckich 

pod Wólką Węglową

akwarela J. Rómmla z 1940r.

Kulminacją walk była słynna szarża 14 pułku ułanów jazłowieckich pod Wólką Węglową 19 IX 1939 r., która przerwała niemieckie okrążenie Warszawy. Zdziesiątkowane armie „Poznań" i „Pomorze" do stolicy weszły w nocy 19/20 września. Podobną próbę przebicia się do miasta podjął, po opuszczeniu składnicy w Palmirach, generał Mikołaj Bołtuć, dowódca Grupy Operacyjnej „Wschód". Polacy zostali jednak otoczeni przez Niemców i, w krwawej bitwie (walczono nawet wręcz) pod Łomiankami 22 września, pokonani.

Zginął w niej dowódca Grupy, generał Bołtuć.

Groby żołnierzy polskich
przy szosie z Warszawy do Łomianek
wiosna 1940r.

28 września skapitulowała Warszawa, 29 września - twierdza Modlin