Kolor Wolności - Warszawa 1944

"Pomysł kolorowania zdjęć z Powstania Warszawskiego może na pierwszy rzut oka wydać się zaskakujący. Przez dziesięciolecia przyzwyczailiśmy się do czarno-białych ilustracji, publikowanych w książkach i albumach, poświęconych Powstaniu. Stały się one trwałym elementem naszej zbiorowej wyobraźni."

   

  

Tradycyjne czarno-białe przedstawienie czyni bowiem z przeszłości obszar wyizolowany i zamknięty, oddzielony od teraźniejszości nieprzekraczalną barierą. Minione wydarzenia zdają się na zawsze zastygłe, unieruchomione przez czas. Wprowadzenie koloru tymczasem likwiduje dystans dzielący nas od przeszłości. Ludzkie twarze, ulice tamtej Warszawy, sceny uchwycone przez reportera są zanurzone w takiej samej w takiej samej teraźniejszości, jak ta, której sami tu i teraz doświadczamy.

     

 

Jest sierpień, wrzesień 1944 roku. Jesteśmy w Warszawie, która dopiero za kilka tygodni, za kilka dni przestanie istnieć."

Początek sierpnia, ok. godz. 17-tej - Fragment wolnego miasta - ul. Moniuszki, w stronę Placu Napoleona

Pierwsze dni sierpnia, ok. godz. 17 - Powstańcy z kompanii "Koszta" u wylotu ul. Sienkiewicza na Marszałkowską, przygotowują się do ataku na kawiarnię "Esplanada"

8 Sierpnia, wtorek - Ranny chłopiec niesiony pod opieką sanitariuszki szpitala kompanii "Koszta", przy ul. Moniuszki 11

Sierpień - Różyczka Goździewska pomaga w szpitalu przy ul. Moniuszki 11

Połowa sierpnia, około południa  - Krowa-żywicielka wędruje ze Śródmieścia na Powiśle przez barykadę na Nowym Świecie, na wysokości ulic Wareckiej i Ordynackiej.

Pierwsza połowa sierpnia, ok. godz. 16 - Ppor. Zbigniew Jaworski "Nóż", żołnierz "Koszty" i ppor. Barbara Filarska "Bronka" ze sztabu Obszaru Warszawskiego AK na ul. Moniuszki 11

Sierpień, około południa - U wylotu ulicy Moniuszki na Marszałkowską. Kpr. Aleksander Mazurek "Lew" z kompanii "Koszta" na zdobycznym motocyklu

Sierpień - Moniuszki 11 z biało-czerwoną opaską łączniczki

Sierpień - Chwila wytchnienia na schodkach prowadzących do sklepu w budynku przy ul. Moniuszki 5. W tym gmachu mieści się Filharmonia. 

Sierpień - Lekcja posługiwania się pistoletem na podwórku w okolicy ul. Kredytowej

13 sierpnia, niedziela - W kaplicy przy Moniuszki 11 biorą ślub sanitariuszka Alicja Treutler "Jarmuż" i ppor. Bolesław Biega "Pająk" z batalionu "Kiliński". Dziś mieszkają w USA.

Połowa sierpnia, ok. godz. 10 - Pl. Dąbrowskiego 5 - w Godzinie "W" mieści się tu sztab Obwodu Śródmieście AK ppłk. Franciszka Edwarda Pfeiffera  "Radwana"

Sierpień, południe - Powstańcy z pomocą ludności cywilnej gaszą płonący "Prudential" przy Placu Napoleona. 

Sierpień - Ppor. Eugeniusz Lokajski "Brok", żołnierz kompanii "Koszta", jeden z najznakomitszych dokumentalistów Powstania Warszawskiego, zginie 25 IX 1944r.

Sierpień - w niemieckim hełmie z polskim orzełkiem. Powstańcza para na podwórku przy Moniuszki 11 - tu mieści się sztab Obszaru Warszawskiego AK, szpital, kaplica oraz drukarnia. 

Sierpień, popołudnie - Plut. pchor. Włodzimierz Radajewski "Rataj" przed sztabem Obszaru Warszawskiego AK. "Rataj" zginie 7 września

19 sierpnia, sobota - Ludność cywilna na czas bombardowań przenosi się do piwnic. Schronienie znajdują tu także uchodźcy z dzielnic zajętych przez Niemców. 

20 sierpnia, niedziela, godziny poranne - Powstańcy atakują gmach PASTy, przy Zielnej

20 sierpnia, niedziela, ok. godz. 12 - Płonący gmach PAST-y żołnierze obserwują z barykady przegradzanej Zielną na wysokości kamienicy nr 30

23 sierpnia, środa, godziny popołudniowe - Płonie kościół św. Krzyża przy Krakowskim Przedmieściu

23 sierpnia, środa, ok. 16 - Powstańcy na dziedzińcu kościoła św. Krzyża.

24 sierpnia, czwartek, przedpołudnie - Żołnierze batalionu "Ruczaj" przed budynkiem "Małej PASTy" przy ul. Piusa XI, w dzień po jej zdobyciu

24 sierpnia, czwartek, godz. 15.30 - Pogrzeb plut. Antoniego Wolskiego "Tolka", żołnierza kompanii "Koszta" - kondukt żałobny wychodzi z kaplicy przy Moniuszki 11

Druga połowa sierpnia, przed południem - Mieszkańcy kamienicy przy Placu Napoleona 3, gaszą pożar wodą czerpaną z basenu przeciwpożarowego przed Pocztą główną

Druga połowa sierpnia, około czwartej po południu - Cywile niosą ul. Świętokrzyską rannego jeńca niemieckiego. W tle gmach PKO. 

Koniec sierpnia, ok. godz. 10 - Widok na ul. Marszałkowską z wylotu ul. Moniuszki. W ruinach domu nr 129 (pierwszego z prawej) zginął we wrześniu Eugeniusz Lokajski.

Pierwsze dni września, ok. godz. 15 - zasypana gruzem ul. Moniuszki w kierunku Jasnej.

Wrzesień - Powstańczy cmentarz na ul. Moniuszki, w pobliżu Placu Napoleona

Wrzesień - Drewniana kapliczka Matki Boskiej wśród ruin Śródmieścia

Czytamy: "Nie sądzimy, że ta rekonstrukcja jest doskonała." Nawet najlepsze komputery nie są w stanie wygrać z realnym światem, nawet najbardziej drobiazgowe poszukiwania nie udzielą odpowiedzi na wszystkie pytania dotyczące koloru ubrań sprzed sześćdziesięciu lat czy tynków, pokrywających nieistniejące od dawna budynki. Zdjęcia przedstawione na wystawie są próbą przeniesienia tamtego czasu w naszą rzeczywistość, próbą dotarcia do sensu wydarzeń, których pamięć jest ciągle żywa - nie tylko wśród świadków tamtych dni, lecz także wśród tych, którzy urodzili się dziesiątki lat później.

"Przeszłość" - jest to dziś, tylko cokolwiek dalej", pisał Norwid. Powstanie jest tuż obok nas - wystarczy uważniej się przyjrzeć, aby ją dostrzec.

Źródło:
zdjęcia pochodzą z wystawy "Kolor Wolności - Warszawa 1944"

organizator wystawy - Muzeum Powstania Warszawskiego