Kolorowa Starówka

Warszawskie Stare Miasto wyróżnia się na tle europejskich starówek. elewacje budynków zostały wykonane w tradycyjnych technikach malarstwa ściennego, takich jak: al fresco, al secco i sgraffito. Sgraffita i polichromie prezentowane na wystawie powstały w latach 1953 - 1954, w ramach powojennej odbudowy Starego Miasta. 

ul. Szeroki Dunak 9
Syrenka (sgraffito)
proj. Witold Miller

Starówka ozdabiana była takimi dekoracjami w XX wieku dwukrotnie. Po raz pierwszy w 1928 roku, z okazji dziesiątej rocznicy odzyskania przez Polskę niepodległości, i po raz drugi w 1953 roku - podczas odbudowy po zniszczeniach II wojny światowej. Sprzed wojny ocalały tylko dwa malowidła przedstawiające dziewczynka z dzbanami, autorstwa Zofii Stryjeńskiej, zachowane na narożnej kamienicy na Rynku Starego Miasta 13. Wczesną wiosną 1953 roku powołano zespół artystów malarzy pod kierownictwem prof. Jana Seweryna Sokołowskiego, w składzie:

- prof. Edmunt Burke

- Zofia CZarnocka-Kowalska

- Zofia i Roman Artymowscy

- Helena i Lech Grześkiewiczowie

- Jan Zamoyski

- Krystyna Kozłowska

- Grzegorz Wdowicki

- Halina i Leon Michalscy

- Hanna i Jacek Żuławscy

- Maria i Bohdan Urbanowiczowie

- Witold Miller

- studenci warszawskiej ASP

Artyści mieli zaprojektować i wykonać dekoracje malarskie i sgraffita na staromiejskich kamienicach. Prace przebiegały w szaleńczym tempie. Zakończenie pierwszego etapu przewidziano na 22 lipca tegoż roku, żeby zążyć na przypadającą tego dnia rocznicę ogłoszenia manifestu Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego. Wtedy to Stare Miasto, jako dzielnica mieszkaniowa, miało zostać przekazane mieszkańcom Warszawy. Kartony dekoracji, stanowiące wzór dla kompozycji, przygotowywano w odbudowującym się pałacu Rzeczypospolitej na placu Krasińskich, a następnie odrysowywano je na elewacjach, malowano i złocono. Co jest tematem przestawień na Starówce? Przede wszystkim afirmacja życia, ukazana zarówno w scenach z dnia codziennego, jak i z legend warszawskich oraz historii. Starano się też, aby przedstawienia wiązały się z przeznaczeniem lokalu w danej kamienicy, tak jak przy ulicy Piwnej 38, gdzie Turek z dzbankiem kawy i Chińczyk z filiżanką herbaty zapraszali do kawiarni "Gwiazdeczka". 

ul Piwna 38
Turek z kawą (sgraffito)
proj. Jan. Zamoyski

ul Piwna 38
Chińczyk z filiżanką herbaty (sgraffito)
proj. Jan. Zamoyski

Autorzy dekoracji operowali wspaniałym rysunkiem, zróżnocowaną paletą barw i swoboą w oborze stylów minionych epok i współczeności. ekoracje staromiejskie tworzą spójny, harmonijny zespół i są o dziś najwiuększą plenerową galerią malarstwa w Warszawie. 

Tradycyjne techniki malarstwa ściennego:

- Polichromia - wielobarwne malowidła zdobiące zewnętrzne ściany, stropy lub sklepienia budowli

- Al Fresco - technika polegająca na kładzeniu farb na mokrym tynku

- Al Secco - technika polegająca na rozprowazdaniu farb na suchym tynku

- Sgraffito - jedna z technik dekoracyjnych malarstwa ściennego, polegająca na pokryciu muru kilkoma warstwami tynku o odmiennych barwach i na częściowym zeskrobaniu warstw górnych za pomocą ostrych narzędzi. W ten sposób w wydrapanych partiach odsłania się kolor warstwy dolnej i powstaje dwu- lub kilkubarna kompozycja.  

Alegorie

Rynek Starego Miasta 19
Alegoria Sprawiedliwości (polichromia)
proj. K.Kozłowska, G.Wdowicki

Rynek Starego Miasta 24
Alegoria zbiorów (polichromia)
proj. J.S.Sokołowski, Z.Kowalska, J.Sempoliński

Rynek Starego Miasta 12/14
Róg obfitości (sgraffito)
proj. Helena i Leon Michalscy

Rynek Starego Miasta 24
Róg obfitości, koło Fortuny (polichromia)
proj. J.S.Sokołowski, Z.Kowalska, J. Sempoliński

Scenki rodzajowe

ul. Szeroki Dunaj 8
Chłopcy z książką (polichromia)
proj. K. Kozłowska

ul. Szeroki Dunaj 8
Siedzący chłopcy i dziewczęta (polichromia)
proj. K.Kozłowska

ul. Szeroki Dunaj 8
Chłopiec i dziewczynka z latawcem (polichromia)
proj. K.Kozłowska

ul. Szeroki Dunaj 1
Muzykanci
proj. G.Wdowicki

Ornamenty

Rynek Starego Miasta 36
Przedwojenne sgraffito ornamentalne
proj. Mariana Malickiego
odrestaurowane po 1949 r.

ul. Piwna, ul. Szeroki Dunaj
Staromiejskie motywy geometryczne

Ul. Piwna 47
proj. E.Burke

Inskrypcje

ul. Świętojańska 13
Podpisy autorów (sgraffito)

Rynek Starego Miasta 27
Pas kontuszowy (polichromia)
proj. W.Miller

Rynek Starego Miasta 3
Krótka historia cyrulika Jucha

ul. Szeroki Dunaj 9
Podpisy autorów (sgraffito)

Postacie

ul. Piwna 36
Kobieta z lustrem (sgraffito)
proj. Z.Czarnocka-Kowalska
współpr. M.Karpińska

ul. Piwna 36
Kobieta  (sgraffito)
proj. Z.Czarnocka-Kowalska
współpr. M.Karpińska

ul. Piwna 36
Kobieta z koralami (sgraffito)
proj. Z.Czarnocka-Kowalska
współpr. M.Karpińska

ul. Wąski Dunaj 3
Przekupka (polichromia)
proj. E.Burke

Rynek Starego Miasta 2
Piotr Skarga (sgraffito)
proj. Hanna i Jacek Żuławscy

Rynek Starego Miasta 4
Szewc z legndy o Bazyliszku (sgraffito)
proj. K.Kozłowska, G.Wdowicki

Rynek Starego Miasta 8
Muzykan t (sgraffito)
proj. J.S.Sokołowski, Z.Kowalska, J.Sempoliński

Fauna i Flora 

Rynek Starego Miasta 18
Satyrowie (polichromia)
proj. J.Zamoyski

ul. Wąski Dunaj 10
Ptak (sgraffito)
proj. J.Zamoyski

Rynek Starego Miasta 8
Paw (sgraffito)
proj. J.S.Sokołowski, Z.Kowalska, J.Sempoliński

Rynek Starego Miasta 40
Bukiet kwiatów (polichromia)
proj. J.Zamoyski

Rynek Starego Miasta 40
Ptak (polichromia)
proj. Jan Zamoyski

Rynek Starego Miasta 40
Polichromia
proj. Jan Zamoyski

Projekty:

Projekt fasady dla ul. Szeroki Dunaj 9
Muzeum Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie
proj. W.Miller

Projekt fasady Muzeum Adama Mickiewicza
Muzeum Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie
W. Jastrzębowski

Projekt sgraffita dla Muzeum Adama Mickiewicza
Muzeum Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie
W. Jastrzębowski

Dziewczyny z dzbanami

Polichromia podczas prac konserwatorskich
lipiec 2015 r.

Oczyszczanie polichromii
lipiec 2015 r.

Dziewczyny z dzbanami
(polichromia) proj. Z.Stryjeńska
powojenne sgraffito. proj. E.Burke

Dziewczyna z dzbanem
dolna polichromia w trakcie prac konserwatorskich
sierpień 2015

Dziewczyna z dzbanem
górna polichromia w trakcie prac konserwatorskich
sierpień 2015

 

Źródło:

Wystawa - "Kolorowa Starówka"

Organizator wystawy - Biuro Stołeczenego Konserwatora Zabytków

Partner - Muzeum Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie