Ulica Brzozowa - przed I wojną światową
 |
| 1936 rok |
 |
| 1945 rok |
 |
| 1951 rok |
Panorama Starego Miasta - fragment.
wyd. 1662 r.
Plan Starego Miasta ok. 1655 roku
G.Bodenehr, 1708 r.
Stare Miasto - fragment planu Warszawy, 1768 r.
Stare Miasto - po wytyczeniu placu Zamkowego - 1822 rok.
Stare Miasto - 2006r. - zdjęcie lotnicze
We wrześni 1980 roku Stare miasto zostało wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa przez UNESCO. Był to wielki wyraz uznania dla polskich konserwatorów i architektów, którzy podjęli odbudowy całego, zabytkowego zespołu miejskiego, z zachowaniem układu przestrzennego i architektonicznego z XIV - XVIII wieku. Zachowano ocalałe elementy. W efekcie całość budzi niemały podziw pod względem artystycznym i konserwatorskim. Prace rekonstrukcyjne i renowacyjne, prowadzono pod kierunkiem Jana Zachwatowicza, Piotra Biegańskiego, Mieczysława Kuzmy oraz Stanisława Żaryna w latach 1945 - 1964. Odbudowę Zamku Królewskiego rozpoczęto dopiero po przeanalizowaniu dokumentów i przygotowaniu szczegółowych projektów Jana Bogusławskiego i Ireny Oborskiej w 1971 oku.
Obrys strefy UNESCO
Początek badań archeologicznych - 2008 rok:
Przeprowadzono badania archeologiczne zachowanego fragmentu murów obronnych (wzniesionych po 1379 roku) w przejeździe bramy przy ul. Brzozowej 11, gdzie obecnie mieści się Centrum Interpretacji Zabytku.
Mury obronne Starego Miasta powstawały w kilku etapach. Pierwsze, najstarsze umocnienia miały charakter drewniano - ziemny. Później zastąpiono je ceglanymi, wznoszonymi na kamiennym fundamencie. Najstarszą wzmiankę o murach obronnych stolicy znajdziemy w aktach procesu polsko - krzyżackiego z 1339 roku. Mur od strony Wisły zaczęto budować jednak później - w 1379 roku, na mocy umowy księcia mazowieckiego Janusza I z mieszczanami warszawskimi Między poł. XV wieku, a początkiem XVI wieku powstała druga linia murów obronnych. nie obejmowała ona jednak rejonu od strony Wisły. W 1548 roku wzniesiono też Barbakan.
W badaniach wykopaliskowych stwierdzono, że wkop fundamentu muru przeciął warstwę kulturową, wytworzoną na zapleczu kamienic rynkowych. Odkryty fundament muru został zbudowany z głazów różnej wielkości, pochodzenia lodowcowego. Podczas badań nie dotarto jednak do stopy fundamentowej, która leży ok. 0,5 metra poniżej dna wykopu. Zauważono, że do budowy fundamentu użyto 2 rodzajów spoiw - glinę (w dolnej partii do wysokości ok 0,5 metra od dan wykopu) oraz zaprawę wapienną, dającą większą spoistość muru. Negatywy głazów odciśnięte w zaprawie udowadniają, że mur miał kamienny cokół, który sięgał powyżej powierzchni komunikacyjnej uliczki podwalnej.
- rozsypisko z kamieni i cegieł z rozbitego fundamentu
- rzut poziomy korony reliktu muru oraz warstwy kulturowe otaczające mur
- przekrój wkopu fundamentowego
- negatywy głazów konstrukcyjnych odciśnięte w zaprawie - na powierzchni muru
Widok z Barbakanu i baszty Prochowej - ok. 1785 rok.
Fragmenty dawnego Barbakanu w zabudowie mieszkalnej - ok. 1922 rok
Fragment mostu Barbakanu - przygotowania do odsłonięcia w 1938 roku
Odtworzona fosa i zabudowa ul. Nowomiejskiej - 1939 rok
Ruiny Barbakanu - 1945 rok.
Rekonstrukcja Barbakanu, 1954 rok
Widok ogólny Warszawy, ok. 1655 r.
Wybrane wydarzenia Warszawy na przestrzeni wieków
ok. 1520 rok - portret ostatnich książąt mazowieckich - Stanisława, Janusza III i Anny
1611 rok - prezentacja cara Wasyla Szujskiego i jego braci na Zamku Królewskim
1655 rok - plan Warszawy, w dolnej części prezentacja wojsk szwedzkich
1734 rok - Wjazd Augusta III Sasa do Warszawy
1791 rok - uchwalenie Konstytucji 3 Maja
1794 rok - wieszanie zdrajców na staromiejskim rynku
29 XI 1830 rok - Plac Zamkowy w nocy
8 IV 1861 rok - Masakra demonstrantów na Placu Zamkowym
1915 rok - I wojna światowa - wyjście wojsk rosyjskich z Warszawy
1915 rok - wojska niemieckie na Rynku Starego Miasta
3 V 1923 rok - Prezydent Stanisław Wojciechowski i premier Władysław Sikorski
1928 rok - ulotki na Wąskim Dunaju podczas wyborów do sejmu w dniu 10 III 1928 rok
IX 1939 rok - spalony Zamek Królewski po bombardowaniach
1944 rok - Obrońcy Starówki na Rynku nr. 31 w okresie Powstania Warszawskiego
1945 rok - Gen. Eisenhower na Rynku Starego Miasta
22 VII 1953 roku - Bolesław Bierut na Rynku Starego Miasta
3 VI 1979 roku - Papież Jan Paweł II podczas pielgrzymki w Warszawie
1980 rok - Wpis Historycznego Centrum Warszawy na Listę Światowego Dziedzictwa
1 V 1982r. - Stan wojenny - Manifestacja na Placu Zamkowym
31 VIII 1984 roku - Uroczystość otwarcia Zamku Królewskiego
Panorama Warszawy - koniec XVIw.
Plan Warszawy (1909r.)
Stare Miasto - widok od strony murów obronnych
Prace na Starym Mieście przed II wojną światową
- strona Dekerta i strona Barssa (ok. 1930 roku)
- strona Barssa, ok. 1930 rok
- strona Kołłątaja - 1930 rok
- strona Dekerta - 1936 rok
- strona Zakrzewskiego - 1930 i 1939 rok
Na przełomie XIX i XX wieku Stare Miasto było popadało w ruinę, zamieszkane przeze biedotę, ale mimo to wciąż budziło zainteresowanie artystów, malarzy oraz fotografów, pragnących dokumentować życie społeczne miasta. Towarzystwo Opieki nad Zabytkami Przeszłości uznało za jedno ze swych głównych zadań zabezpieczenie i rewaloryzację zabytków Starego Miasta.
- pomnik Syrenki na Rynku - ok. 1860, 1914 i 1920 rok
- studnia na Rynku Starego Miasta, ok. 1890 roku
Zgromadzono dokumentację fotograficzną kamienic staromiejskich i przeprowadzono promocję działań konserwatorskich wśród prywatnych właścicieli. Na siedzibę Towarzystwa zakupiono w 1910 roku kamienicę Baryczkowskiej - Rynek 32, a przeprowadzone w niej prace remontowe i konserwatorskie zachęciły posiadaczy innych kamienic Starego Miasta do inwestycji. I w toku tych prac podjęto się remontu dziedzińca kamienicy Fukierowskiej, Rynek 27, kamienicy Rynek 21, kamienicy na Placu Zamkowym 93 oraz domu Johna - Krakowskie Przedmieście 89. W ten sposób zmieniono wygląd Rynku Starego Miasta, a w 1912 roku przestał działać na nim targ.
- targowisko na Rynku Starego Miasta - ok. 1880 roku
- targ na Rynku Starego Miasta, ok. 1890 roku
- targowisko na Rynku Starego Miasta - ok. 1900 roku
Prowadzono dalsze prace mające na celu poprawę estetyki - uporządkowano elewacje kamienic, odsłonięto portale i usunięto tandetne szyldy. W ramach prac Towarzystwa Opieki nad Zabytkami Przeszłości podęto się dokumentacji stanu dewastacji Zamku Królewskiego i zaczęto prace zabezpieczające.
Kamienice na Rynku ozdobione polichromiami w 1928 r.
W 1928 roku wykonano polichromie na fasadach kamienic rynkowych i pokryto jednolitym brukiem powierzchnię rynku. Przeprowadzono również renowację Zamku Królewskiego wg projektów K.Skórewicza, a później A. Szyszko-Bohusza. Prace rekonstrukcyjne podjęto również przy staromiejskich murach obronnych.
Bardzo dużą wartość niosła również dokumentacja rysunkowa staromiejskich obiektów zabytkowych wykonywanych przez studentów Zakładu Architektury Polskiej z inicjatywy prof. O. Sosnowskiego.
- strona Dekerta
- strona Barssa
- strona Kołłątaja
- strona Zakrzewskiego
1939 - 1945 Zagłada Starego Miasta
"17 września 1939 r., w dniu agresji sowieckiej na Polskę, po raz pierwszy niemieckie pociski zapalające spadły na najważniejsze staromiejskie budowle. Płonął Zamek Królewski, uszkodzone zostały: katedra Św. Jana, kościoły: św Marcina i jezuitów. Spłonęły dachy kilku domów na Piwnej i Jezuickiej. Z narażeniem życia polscy muzealnicy i konserwatorzy wynosili i wywozili do Muzeum Narodowego elementy wyposażenia i wystroju Zamku Królewskiego Kolejne duże bombardowanie wymierzone m.in. w Stare Miasto miało miejsce 25 września 1939 r.
- płonące kamienice strony Zakrzewskiego po bombardowaniu
Po kapitulacji Warszawy Niemcy nie zezwolili na odbudowę zniszczonych zabytków. Zamek Królewski został zdewastowany i przygotowany do wyburzenia, które Niemcy wstrzymali jednak do 1944 r. Podczas okupacji, w rejon Starego Miasta pełnego ciasnych przejść i zaułków, Niemcy niechętnie się zapuszczali. Stwarzało to dogodne warunki dla działalności konspiracyjnej. Działało tu lub w bliskim sąsiedztwie kilka konspiracyjnych drukarń, organizowano akcje zbrojne.
Po wybuchu Powstania Warszawskiego 1 sierpnia 1944 r. Stare Miasto początkowo wolne od Niemców było swoistą enklawą wolnej Polski. Uruchomione zostały radiostacje, wytwórnia granatów, butelek zapalających, warsztaty naprawy broni. Powstańców wsparły doborowe oddziały wycofujące się z Woli. 6 sierpnia Stare Miasto zostało odcięte. 13 sierpnia eksplozja niemieckiego transportera ładunków zabiła co najmniej 300 osób na ulicy Kilińskiego. Kilka dni później, 19 sierpnia rozpoczęło się główne niemieckie natarcie na Starówkę. Do walk rzucono 7 tysięcy żołnierzy, samoloty nurkujące, wyrzutnie rakiet, pociąg pancerny, moździerze, miotacze min. działa, niewielkie czołgi typu goliath wyładowane materiałem wybuchowym, detonowane impulsem elektrycznym, kanonierkę pływającą po Wiśle. Placem boju stał się rejon Placu Zamkowego, katedra św. Jana, staromiejskie ulice. Mimo zagrożenia życia ratowane były pamiątki i dzieła sztuki, dokumentowano zniszczenia. Z grupy studentów fotografujących ginące pod bombami i płomieniami Stare Miasto nikt nie ocalał. Ogromne były straty wśród powstańców i ludności cywilnej, ukrywającej się w piwnicach, pozbawionej wody, żywności, nękanej nalotami bombowców. Obrońcy Starówki nie skapitulowali, lecz wobec braku możliwości kontynuowania walki, w końcu sierpnia ewakuowali się kanałami do Śródmieścia. Tragiczny był los pozostawionych w szpitalach, mordowanych i palonych przez Niemców, rannych. W czasie walk powstańczych i w wyniku niemieckich mordów w szpitalach straciło życie ok. 30 tysięcy cywilów i wojskowych. Stare Miasto legło w gruzach, które miejscami sięgały do wysokości drugiego piętra."
Zamek Królewski, 1939 rok
Katedra św. Jana, 1939 rok
Rynek Starego Miasta (strona Barssa), 1945 rok
Rynek Starego Miasta (strona Dekerta), III 1945 rok
Plac Zamkowy, 1945 rok
Ulica Świętojańska (w kierunku Rynku), III 1945 rok
Ulica Piwna (w kierunku Wąskiego Dunaju), 1945 rok
Ulica Podwale (od Placu Zamkowego), 1945 rok
Ulica Nowomiejska, II 1945 rok
Plan Pabsta
Hans Frank (ówczesny gubernator Generalnego Gubernatorstwa, utworzonego z części okupowanego przez Niemców terytorium Polski), za aprobatą Hitlera, w listopadzie 1939 r. w części Warszawy przeznaczonej do zburzenia, planował budowę nowego, niemieckiego miasta. Do stolicy zaproszeni zostali architekci z Wurzburga - Hubert Gross i Otto Nurnberger. Przygotowali oni projekt, zakładający przekształcenie Warszawy w prowincjonalne miasto przeznaczone do obsługi ogromnego węzła komunikacyjnego. Lewy brzeg Wisły (po wyburzeniu niemal całej oryginalnej zabudowy) miał zostać przeznaczony na niewielkie miasto zamieszkałe przez Niemców (ok. 40 tys.), zaś prawy brzeg rzeki - osiedle polskich robotników (ok. 30 tys. polskich robotników). Miejsce Zamku miał zająć pusty, zielony placyk, a z całej zabudowy Warszawy jedynie Stare Miasto, (określane „zabytkiem niemieckiej kultury”) miało uniknąć zniszczenia. Pracami nad planami budowy tzw. „Neue Deutsche Stadt” zajął się ponownie Friedrich Pabst (ówczesny kierownik warszawskiego Urzędu Budowlanego). W 1942 roku, w miejscu Zamku zaprojektował ogromną Halę Ludową (niem. Parteivolkshalle), a kolumnę Zygmunta zastąpił pomnikiem Germanii.
Rynek Starego Miasta - stragan z żywnością - IX 1947 rok
Ulica Piwna - ok. 1945 i 1948 rok
Portal kamienicy Rynek Starego Miasta 20 - kartki rodzin poszukujących zaginionych, 1945 rok
Ulica Wąski Dunaj, 1945 rok
Choinka Bożonarodzeniowa na Rynku, 1948 rok
Exodus
"Nocą z 1 na 2 września 1944 r. wystrzałem z działa pancernego została zwalona kolumna Zygmunta. 2 września ludność cywilna z rejonu Starego Miasta została wypędzona z Warszawy i skierowana do obozu w Pruszkowie, skąd część wysłano do obozów koncentracyjnych, część rozwieziono w różne rejony Generalnego Gubernatorstwa i Rzeszy. Nie zakończyła się dewastacja Starego Miasta. Już po upadku Powstania na Starym Mieście wysadzono w powietrze Zamek Królewski, kościoły p.w. Matki Boskiej Łaskawej i św. Marcina, spalono kamienicę Baryczkowską ze zbiorami varsavianów, Archiwum Akt Dawnych, mieszczące się przy ulicy Jezuickiej 4. Dzieło zagłady nadzorowała i dokumentowała, specjalnie w tym celu skierowana do Warszawy z Wielkopolski, ekipa pod kierunkiem architekta Alfreda Mensebacha.
Po upadku Powstania trwała walka polskich uczonych o ocalenie dokumentacji zabudowy zabytkowej Warszawy. Transportem zorganizowanym przez prof. Jana Zachwatowicza, a opłaconym przez podziemne państwo polskie, 2 listopada 1944 zostały wywiezione z gmachu Wydziału Architektury Polskiej zbiory rysunków pomiarowych wykonanych przez studentów prof. Oskara Sosnowskiego. Tego samego dnia uratowano też przed spaleniem zbiór varsavianów zgromadzony przez Brunona W. Korotyńskiego w jego mieszkaniu. Zbiory były przewożone najpierw do budynku remizy strażackiej w Brwinowie, a następnie do Piotrkowa, do podziemi kościoła Bernardynów. Rysunki pomiarowe zostały ukryte przez Bohdana Guerquina w trumnach zakonników. Łącznie z ocalałymi zbiorami Centralnego Biura Inwentaryzacji (wywiezionymi przez Niemców w 1939 r. do Krakowa) posłużyły jako podstawa do powojennej odbudowy."
Kościół św. Marcina (ul. Piwna) 1945 rok
T. Cieślowski maluje obraz na ul. Nowomiejskiej, 1945 rok
Zburzone domy na staromiejskiej ulicy, 1945 rok
Rynek Starego Miasta (strona Kołłątaja), 1946 rok
Plac Zamkowy (widok na Stare Miasto) 1945 rok
Źródła:
Centrum Interpretacji Zabytku
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz