Pułtusk

DAHLBERG Eric Jonsson (rycina Pułtusk)

Situs Oppidi et Arcis Poltowsko

Rycina przedstawia Pułtusk, wykonana według rysunku Eryka Jonsona Dahlberga, generalnego kwatermistrza armii szwedzkiej, przebywająccego w Polsce w latach 1656 - 1657. Zamieszczona w dziele Samuele Pufendorfa "De rebus a Carolo Gustavo...",  Norymberga 1696r.

Pułtusk w źródłach historycznych nazywany jest Peltovsk, Pełtewsk, Polthowia, Polthowsk, Polthowsko, Pulthowia, Pulthowsk, Pulthowsko, Pultowsk. Leży nad rzeką Narwią, poniżej ujścia rzeczki Pełty i od niej prawdopodobnie wywodzi swoją nazwę. Według „Słownika Geograficznego Królestwa Polskiego” – najwcześniejsze, po Płocku, miasto na zawiślańskim Mazowszu”.

Gród pułtuski był położony na terenie późniejszego zamku biskupiego i stanowił główne centrum osadnicze, przy którym rozwinęło się podgrodzie, które zajmowało 1/3 terenu rozległego założenia rynkowego. I tak powstało pierwsze miasto pułtuskie, za którego datę lokacji przyjmuj się rok 1257. Drugie zaś, nowo lokowane w 1339r. – z wielkim, prostokątnym rynkiem, który by już w stanie pomieścić licznych osadników i osoby zjeżdżające się na targi. Wydaje się, że potrzeba przeniesienia i wybudowania drugiego miasta pułtuskiego a także budowa zamku murowanego, powstała na skutek najazdów litewskich. Zlokalizowano je na wsypie utworzonej przez odnogę rzeki Narwi, zwanej wtedy też Narewką i jej rozgałęzieniami – Rybitwią i Duczkiem oraz głównym korytem.