Miejsca masowych egzekucji w Puszczy Kampinowskiej w latach 1939 - 1943, których ofiary spoczywają na cmentarzu w Palmirach.
Puszcza Kampinoska jest reliktowym obszarem po dawnym kompleksie leśnym, który do X wieku zajmował tereny pomiędzy zasiedlonymi dolinami Bzury, Nrowy (Utraty), dolnej Jeziory (Jeziorki) oraz Wisłą (od wschodu i północy). Puszcza zawsze była u bram Warszawy, a jej dzieje od wieków były ściśle związane z historią mazowieckiego regionu i samego miasta. Dzisiaj, mimo zmian przestrzennych, wspólna granica ze stolicą znajduje się zaledwie ok. 15 kilometrów od centrum Warszawy. Jako prastary las zachowujący swą różnorodność biologiczną j krajobrazową jest fenomenem przyrodniczym i kulturowym w skali europejskiej. Puszcza jako unikatowy zespół jest chroniona przez Kampinoski Park Narodowy, który zajmuje 38,5 tysiąca hektarów.
Dzieje Puszczy Kampinoskiej, a przede wszystkim wydarzenia militarne (wojenne i powstańcze) na jej terenie, znaczenie logistyczne, rola w konspiracji i życiu podziemnym agend polskiej państwowości stanowią bardzo istotny fragment historii Polski. To wzajemne przenikanie się przyrody i historii stanowi o wyjątkowości tego zespołu leśnego, wyróżnia go na tle innych podobnych obszarów.
O znaczeniu puszczy decydowały bliskie - ze względu na położenie - związki ze stolicą państwa i centralnym ośrodkiem życia patriotycznego narodu w okresie utraty niepodległości. Las stanowił tradycyjną ostoję życia podziemnego i miejsce schronienia przed zaborcą. Tętniło w nim życie konspiracyjne, przebiegały szlaki komunikacji i łączności, znajdowały się magazyny i ośrodki szkoleniowe, tu organizowano oddziały i toczono walki powstańcze: w 1794 r. (Powstanie Kościuszkowskie), 1831 r. (Powstanie Listopadowe), i 1863 r. (Powstanie Styczniowe).
Puszcza była miejscem wielu wojen i działań militarnych. Do najważniejszych należały: przemarsz wojsk króla Władysława Jagiełły pod Grunwald i przeprawa po moście łyżwowym (na łodziach) przez Wisłę pod Czerwińskiem (1410), potop szwedzki (1656-1657), wojna północna (1702-1709), największa bitwa konfederacji barskiej pod wsią Zawady (1770), pierwsza wojna polska Cesarstwa Francuskiego z Królestwem Prus wspartym przez Rosję (1806-1807), wojna polsko-austriacka (część wojny Francji z Austrią - 1809), wojna Wielkiej Armii Napoleona z Rosją (1812-1813), I wojna światowa (1914-1918), II wojna światowa (1939-1945). Szczególną rolę odegrała Puszcza Kampinoska w czasie Powstania Styczniowego 1863 r. Tu był główny punkt koncentracji sił powstańczych, tu gromadzono ludzi, broń i sprzęt. Młodzież, różnymi drogami zmierzała do lasów chroniąc się przed poborem (branką) do wojska rosyjskiego. W tym czasie Warszawę opuściło ok. 1500 młodych osób z zamiarem wzięcia udziału w powstaniu. 14 kwietnia 1863 r. pod Budą Zaborowską stoczona została największa bitwa w której poległo ok. 150 - 200 powstańców. We wspólnej mogile w Zaborowie Leśnym (d. Buda Zaborowska) pochowano 76 osób. To miejsce okoliczna ludność nazwała Mogiłą Powstańców Styczniowych 1863 r. Pod koniec XIX wieku stało się ono obiektem wielkiej czci, niemal kultu religijnego. Do dziś stanowi jedną z najważniejszych lokalnych pamiątek historycznych. Drzewa puszczańskie, na których Rosjanie wieszali Polaków - sosna w Górkach Kampinoskich (obumarła w 1984 r.) oraz dąb k. Bielin Kampinoskich to niemi świadkowie tej tragedii.
Wydarzenia lat 1863-1864, które rozegrały się w kampinoskich lasach przez długi czas wpływały na nastroje społeczne, pogłębiały patriotyzm i wolę walki o sprawę narodową.
Okres II wojny światowej 1939-1945 w historii puszczy zapisał się wyjątkowo licznymi i zaciętymi bitwami oraz walkami Wojska Polskiego z siłami niemieckimi. We wrześniu 1939 r. po bitwie nad Bzurą przez lasy do Warszawy przedzierały się wykrwawione oddziały armii „Poznań" i „Pomorze". Do Modlina przedostała się armia „Łódź". Na 17 cmentarzach wojennych, w kwaterach i grobach na cmentarzach parafialnych w puszczy pochowanych jest ok. 9.5 tysiąca polskich żołnierzy.
Wśród licznych bitew i walk szczególne znaczenie miała 18-minutowa brawurowa szarża pod Wólką Węglową 14. Pułku Ułanów Jazłowieckich na pierścień niemieckiego okrążenia Warszawy. W szarży poległo 105 ułanów. Przełamanie pozycji wroga pozwoliło zmęczonym i zdziesiątkowanym polskim oddziałom wejść do Warszawy.
Od grudnia 1939 r. Niemcy rozpoczęli rozstrzeliwanie Polaków na palmirskiej polanie śmierci w Puszczy Kampinoskiej. Te tragiczne wydarzenia upamiętnia ekspozycja Muzeum.
W okresie II wojny światowej Puszcza Kampinoska stała się bardzo ważnym terenem konspiracji, działań wywiadowczych, dywersyjnych I bojowych Armii Krajowej. Była ośrodkiem szkolenia, zaopatrzenia, łączności. Ważną rolę odegrała w Powstaniu Warszawskim. Zgrupowanie AK „Kampinos", jako jedyna podwarszawska jednostka wojskowa, wykonało rozkaz gen. Tadeusza Komorowskiego „Bora" z 14 sierpnia 1944 r. I skierowało do walczącej Warszawy dobrze uzbrojone, liczące ponad 1100 żołnierzy oddziały. Dzięki „Grupie Kampinos" na dwa miesiące zawitała do Puszczy Kampinoskiej upragniona wolność. Wyzwolony teren, na którym kwaterowały powstańcze oddziały nazwano Niepodległą Rzeczpospolitą Kampinoską. „Stolicą" NRK została wieś Wiersze.
„Grupa Kampinos" jako jedyna duża zwarta jednostka bojowa Powstania Warszawskiego nie skapitulowała, została rozbita 29 września 1944 r. pod wsią Budy Zosiny k. Jaktorowa. Stoczyła w okresie powstania 47 bitew I potyczek. Niemcy dotkliwie odczuli te działania w stracie ludzi (1200 zabitych, 460 rannych), broni, sprzętu wojskowego, amunicji, żywności, umundurowania i wyposażenia żołnierzy. Straty własne też były bolesne. Poległo ok. 900 powstańców, ok. 500 zostało rannych, a ok. 200 dostało się do niewoli.
„Puszcza" wspierała powstanie zbrojnie, paraliżowała swobodę ruchów wojsk niemieckich na zapleczu stolicy, dostarczała żywności i zrzucanego tu przez aliantów uzbrojenia. Z 79 zrzutów dla Powstania Warszawskiego 36 odebrano na terenie kampinoskich lasów.
W czasie wydarzeń militarnych, a szczególnie podczas Powstania Styczniowego 1863 r. oraz II wojny światowej, wspaniale zapisała się w historii miejscowa ludność i gospodarze Puszczy Kampinoskiej - leśnicy. Podczas II wojny światowej spalono wiele wiosek, wiele spacyfikowano po Powstaniu Warszawskim, setki mieszkańców straciło życie w różnych wojennych, konspiracyjnych, dywersyjnych i bojowych działaniach, a także w niemieckich obozach i na przymusowych robotach w III Rzeszy. Puszcza była świadkiem licznych mordów i rozstrzeliwań polskich żołnierzy oraz ludności cywilnej.
Wielu mieszkańców oddało życie po Powstaniu Warszawskim za swój patriotyzm, za życzliwe przyjęcie partyzantów „Grupy Kampinos" pod swoje strzechy.
O leśnikach puszczy w czasie II wojny światowej w 3 tomie monografii „Dzieje Puszczy Kampinoskiej i okolic" (Izabelin 2005) napisano:
„Leśnicy Puszczy Kampinoskiej wykazali przywiązanie do tradycji patriotycznych i obywatelskich. Ich bohaterstwo oraz oddanie sprawie narodowej i walce o niepodległość zyskało sławę i przeszło do historii. Wielu z nich straciło życie". Leśnicy byli od początku wojny we wszystkich strukturach Polskiego Państwa Podziemnego, walczyli o Polskę, inicjowali konspirację i ruch oporu wobec okupanta, bronili lasu i jego mieszkańców, oraz wszystkich, którzy tu przebywali, pomagali jeńcom radzieckim, ujawnili zbrodnie palmirskie, czuwali nad bezpieczeństwem oddziałów partyzanckich i zapewniali im łączność.
W latach 1939-1945 straty osobowe leśników wyniosły nie mniej niż 30% kadry pracowników umysłowych. 27 leśników oraz 5 członków ich rodzin straciło życie. Puszcza Kampinoska na przestrzeni wieków odegrała ogromną rolę w walkach o odzyskanie przez Polskę niepodległości. Zapłaciła za to wysoką cenę, zarówno w wymiarze ludzkim, jak i materialnym.
Krzyż wykonany z Sosny Powstańców 1863r.
Kennkarta (okupacyjny dowód osobisty) wystawiona na fałszywe nazwisko Jana Wiśniewskiego, należąca do Ryszarda Kamińskiego "Włodka", żołnierza "Grupy Kampinos"
Legitymacja Elektrycznych Kolei Dojazdowych Jana Sobieszka "Ciosa" żołnierza "Grupy Kampinos"
Zegarek kieszonkowy żołnierza z batalionu "Zośka" - Henryka Kowala "Henryka", uczestnika szkolenia partyzanckiego w Puszczy Białej oraz spotkania z oddziałem por. Pilcha w lipcu 1944r.
Lornetka wojskowa Zdzisława Kuśmierczuka "Litwosa", żołnierza z oddziału por. Adolfa Pilca, używana na trasie przemarszu Puszcza Nalibocka - Puszcza Kampinoska w lipcu 1944r. i później w Powstaniu Warszawskim
Polski CKM Browning wz. 30; po kampanii wrześniowej 1939r. zakopany w Puszczy Kampinowskiej
"Mimo moich kilkakrotnych upomnień w ostatnich dniach znowuż napadnięto tchórzliwie na Niemców i osoby, będące w służbie niemieckiej. Dnia 10.12.43r. został przy ul. Leszno samochód osobowy ostrzeliwany z karabinów maszynowych, przy czym dwóch Niemców zostało ciężko rannych, a szofer polski zabity. Dnia 11.12.43r. napadli polscy bandyci przy ul. Lindleya na żołnierza niemieckiego, zabili go i obrabowali. Dnia 12.12.43r. w pobliżu miejscowości Stara Wieś został wykonany zamach materiałem wybuchowym na pociąg pośpieszny, który wykolejono i następnie ostrzeliwano. Przy tym zostało 12 Niemców, pomiędzy nimi 1 kobieta, zabitych i większa ilość ciężko wzgl. lżej rannych. W tym wypadku śledztwo wykazało niezbicie, że czyn ten haniebny został wykonany przez członków organizacji tajnej, stojącej na usługach Anglii, t. zw. narodowych organizacyj, którzy przyjechali z Warszawy,a po dokonanym zamachu, znowuż powrócili do Warszawy. Dalej, wykonano w dniu 13.12.43r. przy ul. Daniłowiczowskiej napad, przy czym 2 Niemców, 1 policjant polski, stojący w służbie niemieckiej, oraz 1 osoba, zupełnie nie zainteresowana Polką, zastrzeleni.
Za powyższe kazałem spośród osób, które były skazane przez sąd doraźny Policji Bezpieczeństwa, a były przewidziane tymczasem do ułaskawienia, w dniu 11.12.43r. oraz 14.12.43r. publicznie rozstrzelać:..."
Naczynia więzienne, odnaleziona po wojnie w ruinach Pawiaka
Stefan Obidzińki, fot. z 1928 roku
Grypsy z więzienia na Pawiaku napisane przez Stefana Obidzińskiego do żony w dniu 4 i 5 IX 1940r.
Pismo z PCK z 30 maja 1947r. zawiadamiające Zofię Obidzińską o śmierci męża w Palmirach (egzekucja 17 października 1940r.) i miejscu jego pochówku.
Karabin maszynowy MG 34 produkcji niemieckiej wydobyty z terenów bagiennych. Używany w okresie II wojny światowej przez niemiecką policję i wojsko praz żołnierzy polskiej konspiracji
Krótkie zawiadomienia o zgonach policja niemiecka wysyłała do rodzin ofiar w kilka miesięcy po egzekucji. podawano w nich datę zgonu, ale bez określenia przyczyny śmierci
Depozyt ekshumacyjny Józefa Bardadina z zachowaną zawartością - dokumentami osobistymi oraz skrawkami tkanin z ubrania ofiary. Od 1946 roku (zakończenie ekshumacji) rodzina nie otwierała depozytu)
Przedmioty odnalezione podczas ekshumacji Konstantego Myszkiewicza - medalik, łańcuszek, plakietka z numerem tramwajarskim, klucz od bramy domu przy ul. Konwiktorskiej 1
Karta więźnia Pawiaka, odnaleziona w czasie ekshumacji Eugeniusza Chwalibóg - Piecka
Kartka z PCK z odręcznym adresem, pod którym rodzina Leokadii Myślińskiej odebrała depozyt ekshumacyjny
Karta z PCK z odręczną informacją o miejscu pochówki w Palmirach Leokadii Myślińskiej
Na zdjęciu Stanisława Szuladzińska, którą gestapo aresztowało wraz z Leokadią Myślińską. Obie kobiety zostały zamordowane w Palmirach 12 czerwca 1941 roku.
Fragmenty różańca odnalezione przy ekshumowanym Feliksie Sudarze oraz skrawki tkanin odcięte z ubrania ofiary
Pamiątki po Samuelu Zamkowym - bilet komunikacji miejskiej i dokument z 14 października 1939 roku, dotyczący prowadzenia punktu sanitarno - ratowniczego we własnej lecznicy przy ul. Ząbkowskiej 42
Jan GodlewskiDokumenty osobiste odnalezione przy ekshumowanym Janie Godlewskim
Zawiadomienie o zgonie Jana Wajzera wydane przez policję niemiecką 5 września 1941 roku bez podania przyczyny śmierci.
Wizytówka odnaleziona podczas ekshumacji
Morszyn, 1938 rok lata 20-te XX wieku
Przedmioty odnalezione w trakcie ekshumacji Witolda Romanowskiego - strzępy rysunków wykonane na Pawiaku, fragment kwitu pocztowego oraz chusteczka z inicjałami "ZK"- w ten sposób znajoma Witolda Romanowskiego oznaczała rzeczy wysyłane do niego do więzienia
Skrawki tkanin odcięte z ubrania ofiary podczas prac ekshumacyjnych
Pamiątki po Alicji Bełcikowskiej - dokumenty z przedwojennej księgi pamiątkowej dotyczącej jej pracy społecznej i zawodowej
Gazeta Ludowa z 8 maja 1946 roku z artykułem informującym o ekshumacjach w Palmirach
Pismo z PCK z 1946 roku zawiadamiające o śmierci i ekshumacji Mariana Gossa oraz o miejscu jego pochówku
Stanisława Romanowska, przy grobie syna, fot. powojenna
Grypsu odnalezione przy ekshumowanym Witoldzie Romanowskim
Przedmioty zachowane w odzieży ekshumowanego Tadeusza Fabianiego - dokumenty osobiste, banknoty, bilon. Cześć z nich (w okładce) została przestrzelona w czasie egzekucji.
Skrawek chusteczki z monogramem "F"
Fragment opakowania depozytu ekshumacyjnego Tadeusza Fabianiego
Karta pocztowa wysłana przez Helenę Wiśniewską do rodziny w Rzymie (datowana 14 kwietnia 1940 roku) z informacją dla męża przebywającego zagranicą (dopisek na karcie: "dla J.Wiśniewskiego"). Według relacji rodziny karta prawdopodobnie stała się przyczyną jej aresztowania.
Obrączka ślubna Heleny Wiśniewskiej, odnaleziona w czasie ekshumacji, która pozwoliła na jej identyfikację
Helena Wiśniewska z synem Krzysztofem. Fotografia została umieszczona na karcie pocztowej z 14 kwietnia 1940 roku
Pismo PCK z 17 lipca 1946 roku zawiadamiające rodzinę o śmierci Heleny Wiśniewskiej w Palmirach (egzekucja 20 czerwca 1940 roku) i miejscu jej pochówku
Pamiątki odnalezione w odzieży zamordowanego Witolda Hulewicza
wyjeżdżamy na rob[oty] rolne na kilka tygodni. Zobaczymy się może jesienią. Bądźcie dobrej myśli i razem ze mną módlcie się do Boga o łaskę szczęśliwego zobaczenia. Błogosławię Was i do serca tulę Stach"
Genowefa i Stanisław z z synem Jerzym, II połowa lat 30-tych XX wieku. Małżeństwo zginęło w egzekucji 15 października 1942 roku na Wydmach Łuże
Książeczka do nabożeństwa, z którą Genowefa Różyc nie rozstawała się w więzieniu na Pawiaku. po egzekucji Niemcy zwrócili książeczkę rodzinie, ale z rozprutą okładką - śladem po poszukiwaniu ukrytych wiadomości.
Pismo z PCK z 1947 roku zawiadamiające o śmierci i ekshumacji Izydora Koszykowskiego oraz o miejscu jego pochówku
Pamiątka po Izydorze Koszykowskim - odznaczenie państwowe (Krzyż Niepodległości) z lat 30-tych XX wieku
Odpis zawiadomienia z PCK o śmierci Eugeniusza Chwalibóg-Piecka i miejscu jego pochówku
16 września 1946 roku
Futerał z binoklami odnaleziony podczas ekshumacji Eugeniusza Chwalibóg-Piecka
Korespondencja rodzin ofiar egzekucji z Polskim Czerwonym Krzyżem trwa nieprzerwanie od zakończenia II wojny światowej
Przedmioty odnalezione w ubraniu ekshumowanego Stefana Woynar - Byczyńskiego
Odpis dokumentów dotyczących zrzutu alianckiego na terenie Puszczy Kampinowskiej
21 sierpnia 1944 roku
Korespondencja powstańcza żołnierzy "Grupy Kampinos" przenoszona przez łaczniczki
Legitymacja Ryszarda Bielańskiego "Roma", żołnierza AK z batalionu "Pięść" i "Grupy Kampinos"
Bony na mąkę i chleb z Powstańczych Oddziałów Specjalnych "Jerzyki" AK, których żołnierze walczyli w Powstaniu Warszawskim m.in. na terenie Puszczy Kampinowskiej
Super wpis. Pozdrawiam i czekam na więcej.
OdpowiedzUsuń