Cmentarz

Od pierwszych lat okupacji niemieckiej Palmiry stały się dla Warszawy symbolem śmierci.  

Dla setek jej mieszkańców droga życia dobiegała końca na skraju Puszczy Kampinowskiej, na polanie oddalonej o 5 km od wsi Palmiry, na którą prowadziła droga:

Niemcy na "palmirskiej polanie śmierci"dokonali łącznie 21 masowych zbrodni, podczas których rozstrzelano ponad 1700 osób.

Pierwsza egzekucja odbyła się 14 grudnia 1939r., ostatnia 17 lipca 1941r. 

 

 W największej, wykonanej 20 i 21 czerwca 1940r. w ramach akcji AB, stracono co najmniej 360 osób. W dniach egzekucji Niemcy zachowywali w rejonach straceń środki ostrożności i stosowali różne techniki maskowania, aby utajnić przed światem popełnione zbrodnie. Mimo to ludność okoliczna oraz pracownicy służby leśnej systematycznie podpatrywali Niemców, obserwowali przybycie na miejsce straceń niemal każdego transportu, zaś po egzekucji oznaczali miejsca zbrodni.

"Doły śmierci" 1946r.

Cmentarz, na pierwszym planie
grób M. Rataja - 1968r.

Zalesione miejsce egzekucji - 1946r.

Po wojnie w 24 wskazanych przez leśników miejscach rozpoczęto ekshumować ciała pomordowanych. Prace ekshumacyjne prowadziły ekipy Polskiego Czerwonego Krzyża do 1947r. 

Szczątki ofiar zbrodni złożona na palmirskiej polanie, gdzie w 1948r. utworzono cmentarz - mauzoleum z mogiłami 2115 ofiar terroru hitlerowskiego.

 Spoczywają tu m.in.:
- bł. ks. Zygmunt Sajna
- marszałek sejmu Maciej Rataj

- działacz PPS Mieczysław Niedziałkowski

- wiceprezydent Warszawy Jan Pohoski
- burmistrz Legionowa Mikołaj Bożym

- burmistrz Piaseczna Mieczysław Markowski
- wiceburmistrz Łowicza Adolf Kutkowski
- prezes Stowarzyszenia Kupców Polki, poseł na Sejm Henryk Brun
- senator Helena Jaroszewicz
- olimpijczyk Janusz Kusociński

- olimpijczyk Tomasz Stankiewicz
- literat, kierownik literacki Polskiego Radia w Warszawie Witold Hulewicz
- profesor Uniwersytetu Warszawskiego Stefan Kopeć
- profesor Uniwersytetu Warszawskiego Kazimierz Zakrzewski

Wśród pochowanych są również ofiary egzekucji w Stefanowie w Lasach Chojnowskich (109 osób) oraz z dziewięciu innych miejsc w Puszczy Kampinowskiej. 

Nad cmentarzem górują trzy olbrzymie betonowe krzyżem otoczone jałowcami. Mają dłuższe boczne ramiona, symbolizujące ręce rozstrzeliwanego człowieka. 

Urna na symbolicznym ołtarzu zawiera ziemię z miejsc, gdzie ofiary zostały rozstrzelane. 

Z racji tragicznej przeszłości Palmir cmentarz urasta do rangi jednego z symboli męczeństwa Polaków podczas drugiej wojny światowej.

Obok cmentarza - powstałe w 1980r. Muzeum Walki i Męczeństwa z ekspozycją poświęconą historii września 1939r. oraz konspiracji i walkom partyzanckim na terenie Puszczy Kampinowskiej. W muzeum prezentowane są również dokumenty i przedmioty odnalezione podczas ekshumacji.

9 lipca 2004r. przez Puszczę Kampinowską przeszła trąba powietrzna, wyrządzając ogromne szkody. Szła pasem długości 14 km, szerokim na 200 m, łamiąc i powalając drzewa na obszarze 97 ha.

Zniszczyła też las rosnący obok Cmentarza Palmiry. Wiatrołomy usunięto zimą, a wiosną 2005 r. powierzchnię pozbawioną lasu zalesili żołnierze Garnizonu Warszawa. Las obok cmentarza znowu rośnie.