Spacerek z historią: Ślady historii na warszawskim śródmieściu

Kamienice Starego Miasta

"Księgarzom Polskim, którzy swoje życie złożyli w walce z okupantem hitlerowskim w latach 1939 - 1945 oraz tym, którzy ratując przed zagładą Książkę Polską, przyczynili się do obrony i utrzymania naszej kultury narodowej"

Dom szewców

Rynek Starego Miasta

Pomnik Syrenki

- wykonany z brązowionego cynku, o wysokości 2,5 metra

- ustawiony pośrodku Rynku Starego Miasta już w 1855 roku

- w różnej formie i różnych lokalizacjach, z licznymi uszkodzeniami przetrwała do czasu II wojny światowej. A w 1951 roku odnowiona. Naprawiono wtedy m.in. uszkodzenia i załatano dziury po kulach i odłamkach oraz wzmocniono. W 1970 i 1985 roku pomnik poddany kolejnej renowacji po dewastacji.

- dopiero w 1999 roku pomnik syrenki powrócił na swoje pierwotne miejsce - Rynek Starego Miasta

- w 2008 roku oryginalny pomnik został zastąpiony kopią, a oryginalna rzeźba, ze względu na chęć uchronienia przed dalszymi uszkodzeniami - przekazana Muzeum Historycznemu.

Tablica upamiętniająca miejsce ostatniej barykady

Starego Miasta, bronionego przez Żołnierzy Batalionu Bończa

Dzwon na Kanonii

- ustawiony na Kanonii w 1972 roku
- wcześniej był eksponatem Muzeum Narodowego
- podczas II wojny światowej Niemcy chcieli go wywieźć do rzeszy, ale ze względu na trudności z transportem nie dokonano tego.
- z jednej strony dzwonu znajdują się wizerunki: Chrystusa, Matki Bożej i Jana Chrzciciela, zaś z drugiej - postać Chrystusa oraz kartusz z czterema herbami oraz informacje o fundatorze dzwonu
- na dolnej części - wersel z Psalmu: "Laudate Eum in cymbalis iubilationis omnis spiritus laudet Dominum - Chwalcie Go na cymbałach dźwięcznych, wszelki duch niech chwali Pana"

Zamek Królewski

Kolumna Zygmunta III Wazy

- stanowi jeden z najbardziej charakterystycznych elementów Warszawy

- wysokość pomnika - 22 metry, zaś sama postać króla w rycerskiej zbroi z szablą z krzyżem w ręku oraz koroną mierzy - 275 cm

- pochodzi z 1644 roku, (najstarszy świecki pomnik stolicy), wystawiona z inicjatywy Władysława IV Wazy (syna króla Zygmunta III Wazy)

- pomnik kilkakrotnie przechodził prace renowacyjne, w efekcie których często zmieniała się jego dolna część, np. ogrodzenie z żelaznych krat, kamienne słupy połączone żelaznymi łańcuchami, żeliwna balustrada otoczona czterema tryskającymi wodą trytonami

- pomnik Zygmunta III Wazy został całkowicie zniszczony nocą z 1 na 2 września 1944 roku, po trafieniu pociskiem z niemieckiego czołgu. 5 lat później został odbudowany

- z powodów logistycznych jego lokalizacja nieco zmieniona - przesunięty o kilka metrów, lekko obrócony

- na cokole kolumny znajdziemy 4 brązowe tablice z tekstem w języku łacińskim.

Na stronie południowej: "Czci i przywiązaniu Poświęconą Kolumnę tę Zygmuntowi III Władysław IV z rodu, miłości, talentów Syn;Z elekcji, porządku, szczęścia Następca; Ze ślubów, serca i czynu Wdzięczny; Ojcu Ojczyzny, Rodzicowi najlepiej zasłużonemu, Roku Pańskiego 1643 Wystawić rozkazał, Któremu już Sława wieniec, Potomność wdzięczność, Wiekuistość pomniki Wzniosła albo jest dłużna"

Na stronie zachodniej: "Zygmunt III z mocy wolnej elekcji król Polski, z tytułu dziedziczenia, następstwa i prawa - król Szwecji, w umiłowaniu pokoju i w sławie pierwszy pomiędzy królami, w wojnie i zwycięstwach nie ustępujący nikomu, wziął do niewoli wodzów moskiewskich, stolicę i ziemie [moskiewskie] zdobył, wojska rozgromił, odzyskał Smoleńsk, złamał pod Chocimiem potęgę Turcji, panował przez czterdzieści cztery lata, w szeregu czterdziesty czwarty król, dorównał [w chwale] wszystkim lub [całą] chwałę złączył [w swojej osobie]"

Na stronie północnej: "Nie rośnie sława Zygmunta dzięki kolumnie an głazom ciosanym: sam on dal siebie był górą: nie bierze on blasku od złota ani mocy od spiżu: blask jego był jaśniejszy od złota, a mocniejszy od spiżu"

Oryginalna tablica od strony zachodniej zawiera zaś wszystkie oficjalne tytuły króla Zygmunta III Wazy. Od strony północnej - duży kartusz herbowy i plakietkę z nazwiskiem królewskiego ludwisarza Daniela Tyma oraz datę wykonania odlewów.

Cokół zwieńczony jest czterema spiżowymi orłami.

Pomnik Adama Mickiewicza

- pomnik autorstwa Cypriana Godebskiego, odsłonięto go 24 XII 1898 roku, w setną rocznicę jego urodzin

- z okresu jego budowy pochodzi anegdota - zaborca rosyjski wyraził zgodę na ustawienie pomnika poety pod warunkiem, że będzie mniejszy od stojącego wtedy w Warszawie pomnika cara Aleksandra. Statua rzeczywiście była mniejsza, lecz stanęła na wysokim cokole.

- pomnik został zniszczony w czasie II wojny światowej. Później odbudowany.

Źródło - internet

Pomnik księcia Józefa Poniatowskiego
"Książę Józef Poniatowski 1763 - 1813"

- pomnik na skutek starań i nakładów finansowych polskiej arystokracji, zamówiono w 1817 roku, a zgodę cara na jego postawienie przed Pałacem Namiestnikowskim wyjednała Anna Potocka z Tyszkiewiczów

- początkowy projekt nie został dobrze przyjęty. Podjęto więc kolejne prace. Na skutek przedłużającego się okresu czasu, w 1834 roku zgoda cara została cofnięta w związku z sankcjami wobec Polaków po upadku powstania listopadowego

- początkowo przewieziono go do Modlina, później do Dęblina, a następnie do Pałacu Paskiewiczów w Homlu, gdzie był ozdobą dość długo: 1842 - 1922
- w Warszawie zaś w miejscu przeznaczonym na pomnik księcia Poniatowskiego stanęła rzeźba Iwana Paskiewicza, która została zniszczona w 1917 roku
- wtedy pomnik księcia Józefa Poniatowskiego, w 1922 roku, wrócił do Warszawy. Początkowo zlokalizowano go na dziedzińcu Zamku Królewskiego, rok później na placu Saskim.
- został wysadzony w powietrze 16 XII 1944 roku z rozkazu gen. Ericha von dem Bacha
- nowy odlew wykonano w latach 1948 - 1951 i stanął on początkowo w Łazienkach Królewskich, zaś 1965 roku przeniesiono go na dziedziniec Pałacu Namiestnikowskiego, gdzie można go podziwiać do dziś

Pomnik Prymasa Polski - Kardynała Stefana Wyszyńskiego

Pałac Tyszkiewiczów

- wzniesiony w latach 1785 - 1788
- projektu Satanisława Zawadzkiego i Jana Ch. Kamsetzer'a
- klasycystyczny
- w latach 1840 - 1944 własność rodu Potockich
- spalony w 1944 roku
- odbudowany w latach 1948 - 1956

- fundatorem pałacu był hetman litewski - Ludwik Tyszkiewicz, mąż bratanicy króla Stanisława A. Poniatowskiego

- budynek odróżniał się od ówczesnych pałaców tym, że był cofnięty wgłąb posesji z wielkim dziedzińcem od frontu, otoczonym skrzydłami bocznymi pałacu
- uważany był też za jednej z najpiękniejszych pałacy klasycystycznych Warszawy
- w późniejszych latach do pałacu dobudowano murowane stajnie, wozownie, oranżerię
- w 1923 roku sprzedany Bankowi Gospodarstwa Krajowego
- od 1933 roku był siedzibą Polskiej Akademii Literatury
- został doszczętnie spalony w czasie powstania warszawskiego. Później odbudowany wg projektu J.Dąbrowskiego na potrzeby Uniwersytetu Warszawskiego

Brama Uniwersytetu Warszawskiego

Kościół św. Krzyża

- początkowo w tym miejscu była kaplica pod wezwaniem Świętego Krzyża. Później zastąpił ją kościółek, będący filią kolegiaty św. Jana, przebudowany w 1915 roku. W późniejszych latach erygowano tutaj również parafię świętokrzyską.

- w 1653 roku kościół i parafia zostały przekazane Zgromadzeniu Księży Misjonarzy i odtąd kościół stał się centralnym domem Zgromadzeń Misji w Polsce

- znaczne zniszczenia w czasie Potopu Szwedzkiego wywołały konieczność budowy nowego kościoła. Zbudowano go w latach 1679 - 1696 w stylu barokowym. Wieże nakryto późnobarokowymi hełmami, a fasadę zdobią figury.

- to właśnie w kościele św. Krzyża po raz pierwszy w Polsce zostało odprawione nabożeństwo tzw. gorzkich żali

- za czasów panowania Stanisława Augusta Poniatowskiego kościół stał się równorzędny kolegiacie Św. Jana, ze względu na to że stał się miejscem wielu uroczystości państwowych

- kościół został zniszczony w pierwszych dniach II wojny światowej. Zniszczeniu uległy m.in. obrazy. A 6 IX 1944 roku Niemcy do kościoła wprowadzili dwa Goliaty wypełnione materiałami wybuchowymi, które zdetonowano. Zniszczono fasadę i ołtarze.

- kościół odbudowano w latach 1945 - 1953

- w 2002 roku papież Jan Paweł II podniósł kościół Św. Krzyża do rangi bazyliki mniejszej

- jednym z elementów charakterystycznych kościoła jest figura Chrystusa, dźwigającego krzyż, ze złoconym napisem na cokole Sursum Corda (w górę serca). We wrześniu 1944 roku, na skutek detonacji Goliatów figura Chrystusa runęła na bruk uliczny i leżała z ręką uniesioną w górę, skazując na napis na cokole. Niemcy wywieźli ją ze stolicy (w celu przetopienia), lecz jednak porzucili w przydrożnym rowie w Hajdukach Nyskich. Gdy została rozpoznana przez żołnierzy, powróciła do stolicy i poddano ją renowacji, by w 1945 roku ponownie stanąć przed kościołem.

Pomnik Mikołaja Kopernika

- wykonany w 1822 roku
- ufundowany przez ks. Stanisława Staszica
- odsłonięty 11 V 1830 roku
- stanął przed Pałacem Staszica (wówczas siedzibą Towarzystwa Przyjaciół Nauk)
- wysokość rzeźby - 2,8 metra
- pomnik przedstawia astronoma siedzącego, z cyrklem w prawej dłoni i sferą armilarną w lewej
- po lewej stronie cokołu napis: "Nicolao Copernico Grata Patria" - Mikołajowi Kopernikowi Wdzięczna Ojczyzna, a z prawej strony "Mikołajowi Kopernikowi Rodacy"
- w czasie II wojny światowej tablicę zasłoniono inskrypcją w języku niemieckim, którą oderwał 1 II 1942 roku Maciej A. Dawidowski (należący do Organizacji Małego Sabotażu "Wawer")

- w 1944 roku pomnik został przeznaczony na złom i wywieziony do Nysy. Jednak powrócił do stolicy
- w maju 2007 roku na placu dookoła pomnika wmontowano w chodnik model Układu Słonecznego

Pomnik - Partyzantom walczącym o wolną Polskę

w czasie II wojny światowej

Pomnik Charles'a de Gaulle'a

- pomnik autorstwa fr. rzeźbiarza Jean Cardot stanął przed budynkiem Centrum Bankowo - Finansowego (przy rondzie gen. Charles'a de Gaulle'a
- odsłonięty 14 V 2005 roku
- jest kopią pomnika stojącego w Paryżu przy Polach Elizejskich

Katedra Polowa Wojska Polskiego

- już w 1642 roku z woli Władysława IV wybudowano mały, drewniany kościółek ojców Pijarów pod wezwaniem św. Pryma i Felicjana. Spłonął on w czasie bitwy ze Szwedami w 1656 roku. W jego miejsce wybudowano murowany kościół

- w 1701 roku dokonano konsekracji kościoła pod wezwaniem Matki Boskiej Zwycięskiej i świętych Pryma i Felicjana. Znajdowały się m.in. również relikwie tych świętych oraz przywieziony z Rzymu wizerunek Najświętszej Maryi Panny

- w 1834 roku rosyjski gubernator - Iwan Paskiewicz oddał kościół Rosyjskiej Cerkwi Prawosławnej. Przebudowano go do liturgii prawosławnej, usuwając barokowy wystrój, a na wieżach zawieszono dzwony odlane z armat zdobytych w powstaniu listopadowym.

- w 1916 roku okupacyjne władze niemieckie przekazały świątynię Kościołowi rzymskokatolickiemu, a następnie została przekazana w użytkowanie wojsku.

- w latach 1923 - 1927 przywrócono pierwotny barkowy wystrój, wg projektu prof. O.Sosnowskiego.

- w okresie okupacji kościół należał do niemieckich katolików, lecz uległ częściowemu zniszczeniu.

- odbudowano go w latach 1946 - 1960

- władze komunistyczne zlikwidowały ordynariat polowy, więc katedra pozostała "polowa" tylko z nazwy. Aż do stycznia 1991 roku, kiedy to świątynia uzyskała status Katedry Polowej Wojska Polskiego pod wezwaniem Najświętszej Maryi Panny Królowej Polski

Ulica Długa

- dawny długi trakt, łączący przeprawę przez Wisłę i Starą Warszawę z Wielką Wolą

- zachowały się poświadczenia nazwy ulicy z 1438 roku
- szersza część ulicy (miedzy Freta i Miodową), na której odbywały się targi, w XVII wieku była nazywana Szeroką, również Błońską